Brzozów: serce Pogórza Dynowskiego

Tego szukamy w Brzozowie

Przekonaj się, co kryje się pod najczęściej wyszukiwanymi frazami internautów, takimi jak: Brzozów, Brzozów pogoda, Brzozów praca, Brzozów 24, ZSE Brzozów, parafia Brzozów.

Jeśli jesteś osobą, która chce dowiedzieć się czegoś więcej o Brzozowie, tutaj możesz przeczytać kilka słów o jego historii.
Fakty Twoje Miasto – nie przegap!

Pierwsze notatki o Brzozowie pochodzą z połowy XIV wieku. 2 października 1359 r. Kazimierz Wielki wydał dokument, przekazując osadę synowi Wojosta z Sobinowa, Stefanowi. Zgodnie z tym dokumentem miała powstać nowa osada. W 1384 r. królowa Maria przekazała Brzozów biskupowi przemyskiemu, co doprowadziło do utworzenia drugiego obszaru ziemskiego biskupiego na terenie Sanockiego w 1386 r. W tym samym roku obok wsi Brzozów założono miasto o tej samej nazwie. Znajdowało się ono na korzystnym skrzyżowaniu dwóch istotnych szlaków handlowych – z Węgier do Lwowa oraz z Domaradza do Rzeszowa.

Rozwój miasta został wsparty przez biskupów przemyskich, którzy ustanowili w Brzozowie swoją siedzibę. Piotr Chrząstkowski, jeden z biskupów, mieszkał tu w latach 1435–1452, gdzie wybudował drewniany pałac. W XVII wieku pałac ten został otoczony wałami i fosami. W latach 1508 i 1578 Brzozów zajmował trzecie miejsce pod względem płacenia podatków w ziemi sanockiej. Prawdopodobnie już od XV wieku istniała szkoła przy miejscowym kościele parafialnym. Jest też wiadome, że w latach 1424–1621 aż 26 studentów z Brzozowa studiowało na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Miasto rozwijało się także w dziedzinie opieki zdrowotnej, posiadając szpital już w XVI wieku. W tym okresie powstała również pierwsza organizacja rzemieślnicza, znana jako Bractwo Rzemieślnicze pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny.

W XVI–XVII wieku Brzozów doświadczył licznych klęsk i niepowodzeń, które spowodowały zatrzymanie jego rozwoju. W latach 1603, 1622, 1633 i 1652 miasto było dotknięte poważnymi zarazami, które drastycznie zredukowały populację. Ponadto, w latach 1681, 1691 i 1693 Brzozów był narażony na wielkie pożary, które znacznie zniszczyły jego struktury. W lipcu 1619 r. oddział wojskowy starosty sandomierskiego Stanisława Lubomirskiego najechał Brzozów, plądrując okoliczną ludność, konfiskując żywność, bydło i wino, co skutkowało także ofiarami śmiertelnymi. W 1624 r. obszar ten został najechany przez Tatarów, którzy zniszczyli i obrabowali Brzozów. Skutki tej inwazji były na tyle dotkliwe, że właściciele postanowili wzmocnić obronę, otaczając dwór systemem fortyfikacji wodno-ziemnych, a miejskie wały zostały dodatkowo zabezpieczone ostrogami i fosami.

Kolejną tragedią było niszczycielskie najście wojsk księcia Siedmiogrodu Jerzego II Rakoczego w 1657 r., które skutkowało rabunkiem i spaleniem miasta. W wyniku tego pożaru uległy zniszczeniu księgi i dokumenty miejskie, co zmusiło do wydania nowych przywilejów w 1676 r. Związane z tymi wydarzeniami jest również opowieść o obrazie Matki Bożej Ognistej, znalezionym nietkniętym na gruzach kościoła. W nowej świątyni zbudowanej w 1758 r. utworzono specjalną kaplicę, gdzie umieszczono wizerunek Maryi jako cudownej opiekunki miasta.

Po rozbiorach Polski Brzozów znalazł się w obszarze Galicji, pod panowaniem Austrii, co za sobą niosło wprowadzenie nowej administracji i licznych zmian. Miejscowa społeczność była zobligowana do pełnego podporządkowania się reformom józefińskim, a konsekwencje były dotkliwe. Zlikwidowano kolegiatę, kapitułę, seminarium duchowe, a także skasowano zakony misjonarzy i paulinów, co przyczyniło się do upadku gospodarczego Brzozowa. Inna istotna zmiana wprowadzona przez Austriaków obejmowała zniesienie zakazu osiedlania się Żydów. Wyznawcy judaizmu szybko zaczęli osiedlać się w Brzozowie, osiągając liczbę 306 na 2903 mieszkańców w 1857 r.

W 1859 r. Brzozów stał się siedzibą samodzielnego powiatu, co zapoczątkowało okres ożywionego rozwoju, szczególnie w czasach autonomii Galicji. Powstało wiele nowych instytucji, takich jak szkoła czteroklasowa (1868), ochotnicza straż pożarna (1874), Powiatowe Towarzystwo Zaliczkowe (1888) czy Towarzystwo Gimnastyczne Sokół (1893). Rzemiosło ponownie zaczęło się rozwijać, z 313 warsztatami rzemieślniczymi skupionymi w 15 cechach w 1887 r. Pod koniec XIX wieku w mieście powstało Towarzystwo Harmonia, kontynuowane przez chór Lutnia.

Jednak obiecującą koniunkturę przerwał wybuch I wojny światowej. Choć miasteczko uniknęło bezpośrednich szkód w wyniku działań wojennych, to jednak sytuacja materialna mieszkańców uległa pogorszeniu.

W czasach odzyskania niepodległości panowała ogromna euforia i radość. W latach 1926–1928 odkryto źródła solanki jodobromowej o właściwościach leczniczych, co skutkowało szybką budową drewnianego domu zdrojowego, łaźni, basenu, kortów tenisowych i pomieszczeń gospodarczych. Wówczas miasto miało dwie kopalnie ropy naftowej, cegielnie, trzy młyny, 83 warsztaty rzemieślnicze, aptekę, pocztę, kino oraz 16 karczm i wyszynków.

W czasie II wojny światowej we wrześniu 1939 r. Brzozów uniknął bezpośrednich działań wojennych. Niemcy zajęli miasto 9 września 1939 roku, a następnie, zgodnie z decyzjami administracyjnymi, przyporządkowali je powiatowi sanockiemu (26.10.1939) i później krośnieńskiemu (15.11.1941). W tym czasie wprowadzono posterunek żandarmerii, a niemiecki okupant narzucił terror i strach, zagrażając aresztem, więzieniem, pracami przymusowymi lub wywózkiem do obozów koncentracyjnych za naruszenie rozporządzeń. Mimo to, ruch oporu pojawił się już we wczesnych tygodniach wojny, a od 1940 r. działała w Brzozowie Narodowa Organizacja Wojskowa oraz Związek Walki Zbrojnej. Na terenie powiatu powstało także 25 placówek Armii Krajowej. Od 1943 r. AK aktywnie przystąpiła do działalności sabotażowej i dywersyjnej. Różne organizacje konspiracyjne działały również na tym obszarze, w tym ludowcy z Ruchu Oporu Chłopów i Straży Chłopskiej.

Po tym, jak ostatnie oddziały niemieckie wycofały się do Jasła 24 lipca 1944 r., a następnie zlikwidowano posterunek żandarmerii i urzędy okupacyjne, decydujące walki miały miejsce we wrześniu i październiku 1944 r. Po zakończeniu działań wojennych rozpoczął się okres odbudowy, charakteryzujący się rozwojem gospodarczym, powstawaniem zakładów przemysłowych, nowymi domami mieszkalnymi, szkołami, biblioteką itp.