Fale gorąca w Afryce coraz cieplejsze i dłuższe

Okresy nienormalnie gorącej pogody wpływają w Afryce na ceny żywności, rachunki za energię, a nawet transport publiczny – ostrzegają eksperci z University of Illinois, Chicago.

W publikacji, która ukazała się w piśmie „Communications Earth & Environment", donoszą oni, że afrykańskie fale upałów są wyraźnie dłuższe i cieplejsze, niż przed czterema dekadami.

- Zwiększanie świadomości na temat fal upałów ma kluczowe znaczenie dla ratowania ludzkiego życia – podkreśla Akintomide Afolayan Akinsanola, autor badania. - Na takim kontynencie, jak Afryka, gdzie możliwości tworzenia infrastruktury adaptacyjnej są stosunkowo niewielkie, fale upałów mogą mieć szczególnie poważne konsekwencje.

On i jego współpracownicy wyjaśniają, że Afryka jest szczególnie narażona na fale upałów w ocieplającym się świecie – np. w kwietniu 2024 roku temperatury w zachodnioafrykańskim mieście Kayes przekroczyły 48 st. C.

Fale upałów szkodzą ekosystemom, obniżają produktywność rolnictwa i obciążają systemy energetyczne. Ponadto niemowlęta, osoby starsze oraz cierpiące na choroby przewlekłe są szczególnie podatne na problemy zdrowotne związane z upałem. Niektórzy eksperci szacują, że do końca XXI wieku liczba zgonów związanych z upałami, np. w Nigerii może wzrosnąć do 23 tys., a nawet 43 tys. rocznie.

Naukowcy zbadali intensywność, częstotliwość i czas trwania fal upałów w Afryce w dwóch okresach: w latach 1950-1979 oraz 1985-2014.

Wykorzystali wielkoskalowe modele komputerowe, aby wyodrębnić czynniki wpływające na fale upałów w ciągu dnia, w nocy, oraz tzw. fale złożone, uwzględniając zarówno czynniki związane z działalnością człowieka, takie jak emisje gazów cieplarnianych i aerozoli, jak i naturalną zmienność klimatyczną.

Zauważyli wyraźne różnice między wspomnianymi okresami. Lata 1950-1979 charakteryzowały się słabymi, rzadko występującymi falami upałów – pojawiały się one mniej więcej raz na trzy do ośmiu lat. Około 80 proc. aktywności fal gorąca w tym czasie można było przypisać przyczynom naturalnym, przy czym badacze zwrócili uwagę na chłodzący wpływ aerozolu siarczanowego (unoszących się w powietrzu cząsteczek siarki, powstających naturalnie w wyniku erupcji wulkanicznych lub wytwarzanych przez człowieka podczas spalania paliw kopalnych). Aerozole te sprawiają, że chmury odbijają więcej światła w przestrzeń kosmiczną (mniej energii cieplnej dociera więc do powierzchni Ziemi).

Dla porównania w latach 1985–2014 fale upałów występowały co najmniej raz na dwa lata i trwały nawet trzykrotnie dłużej, niż w poprzednim okresie. Zmiany te wynikały głównie z działalności człowieka, takiej jak rosnące emisje gazów cieplarnianych i tzw. czarnego węgla (chodzi o węgiel w pojedynczych atomach, który znajduje się m.in. w sadzy, ale nie tylko).

W tym okresie przyczynom naturalnym badacze przypisali jedynie 30 proc. fal upałów.

Zespół zidentyfikował także silną korelację między częstością występowania fal upałów a temperaturą powietrza przy powierzchni. Prawdopodobnie wynika ona ze wspólnych czynników, takich jak cyrkulacja powietrza i bilans energetyczny powierzchni.

Wyniki dotyczą dużych obszarów kontynentu.

- Byłem zaskoczony, widząc, że te zmiany były spójne we wszystkich subregionach Afryki, a nie tylko w jakimś pojedynczym, odizolowanym obszarze – mówi Vishal Bobde, jeden z badaczy.

- Konsekwencje są bardzo szerokie – od produktywności, przez niedobory żywności, po energię. Pamiętajmy, że populacja Afryki zbliża się do 2 miliardów. Fale upałów mogą prowadzić do suszy, wywoływać migracje i konflikty, a tym samym wpływać na stabilność regionalną, kontynentalną, a nawet globalną - dodaje dr Akinsanola.

Naukowcy przypominają, że chociaż Afryka ma stosunkowo niewielki udział w globalnej emisji gazów cieplarnianych, zmiany klimatu są problemem o zasięgu światowym, który nasila fale upałów w każdym miejscu globu.

- Sprostanie temu wyzwaniu wymaga globalnej współpracy, zdecydowanej redukcji emisji i budowania zdolności adaptacyjnych – podkreśla Kayode Ayegbusi, współautor badania.

Marek Matacz (PAP)